Spadek w Niemczech — procedura

Śmierć bliskiej osoby zawsze powoduje w nas ból i niewysłowione cierpienie. Często wiąże się także z zachowaniem szeregu skomplikowanych procedur, zwłaszcza jeśli bliska nam osoba zmarła za granicą np. w Niemczech. W takim przypadku pozostawiony przez zmarłego majątek podlega już niemieckiemu prawu. Z poniższego artykułu dowiesz się m.in: jaka jest procedura spadkowa i kolejność dziedziczenia  w Niemczech? Ile wynosi podatek spadkowy? Jak wygląda unijne prawo spadkowe i w jaki sposób można zrzec się spadku?

Testament — dlaczego jest tak ważny?

Jedną z pierwszych i najważniejszych rzeczy, o które należy zadbać po śmierci bliskiej osoby, jest ustalenie, czy pozostawiła ona po sobie spisany testament. Dokument ten znajdować się może w domu zmarłego, ale mógł być również zdeponowany u notariusza lub w sądzie. W Niemczech działa specjalny rejestr testamentów notarialnych, dzięki któremu można łatwo stwierdzić, czy dana osoba pozostawiła po sobie testament spisany u notariusza. Odnośnie testamentów pozostawionych w sądzie, to informacji o nich zasięgnąć można w odpowiadającym miejscu zamieszkania zmarłego sądzie spadku.

Podobnie jak w Polsce, tak i w Niemczech ostatnia wola zmarłego jest zawsze priorytetem przy ustalaniu spraw spadkowych. Dzięki spisaniu testamentu każdy mieszkaniec Niemiec może zdecydować, co stanie się z jego majątkiem po śmierci. Może tam wskazać wszystkie osoby, które według niego powinny zostać spadkobiercami. Według niemieckiego prawa testament może być sporządzony na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest odręczne spisanie i podpisanie testamentu. Drugą (i jednocześnie bezpieczniejszą) opcją jest skontaktowanie się z notariuszem i sporządzenie ostatniej woli, poświadczonej notarialnie.

W przypadku braku testamentu całe erbrecht, czyli postępowanie spadkowe odbywać się będzie w sposób ustalony prawnie. Może to niestety pozbawić możliwości dziedziczenia przez niektórych krewnych, np. wnuków czy dalszą rodzinę.

Kolejność dziedziczenia w Niemczech

Prawo spadkowe w Niemczech składa się z wielu przepisów i aktów prawnych, ale jego trzonem jest Kodeks Cywilny, czyli Bürgerliches Gesetzbuch, w skrócie BGB. Ustanowione są dwa porządki dziedziczenia: z testamentu lub z mocy prawa (jeśli testament nie został spisany). Zgodnie z paragrafami 1924-1928 BGB, niemieckie prawo obejmuje cztery prawne nakazy dziedziczenia:

1. Dzieci, czyli potomkowie zmarłego (dziedziczą po równo).
2. Rodzice zmarłego oraz ich potomkowie.
3. Dziadkowie osoby zmarłej, ich potomkowie, siostry i bracia.
4. Pradziadkowie.

Jak widać, małżonek osoby zmarłej nie jest objęty żadną z powyższych linii dziedziczenia. BGB przewiduje jednak dla niego specjalną procedurę, która mówi, iż jest on na równi z krewnymi w pierwszej linii dziedziczenia. Jeśli ich nie ma, to równy jest osobom z drugiej kolejności dziedziczenia, i żądać może nie jednakowego udziału w spadku, ale 25%, przy podziale z dziećmi i 50% przy podziale majątku z rodzicami zmarłego, bądź jego dziadkami. Co ważne, w przypadku, gdy nie ma spadkobierców pierwszego, drugiego czy trzeciego stopnia, współmałżonek dziedziczy na mocy prawa. Pozostali spadkobiercy dziedziczą natomiast swój udział w spadku, na równi ze spadkobiercami powołanymi do dziedziczenia.

Aspekty unijnego prawa spadkowego

Zgodnie z prawem Unii Europejskiej przy rozpatrywaniu spraw spadku i dziedziczenia stosować się powinno prawo kraju, w którym osoba zmarła mieszkała w chwili śmierci. Uściślając, jeśli obywatel Polski w chwili śmierci zamieszkiwał Niemcy, to przy podziale pozostawionego przez niego majątku zastosowane będą musiały być przepisy niemieckie, niezależnie od jego lokalizacji. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy osoba zmarła, jeszcze przed swoją śmiercią zastrzegła w testamencie wolę, aby postępowanie spadkowe odbywało się zgodnie z przepisami kraju, którego była obywatelem. Przed sporządzaniem testamentu warto wziąć więc pod uwagę tę możliwość, ponieważ może ona okazać się korzystna dla przyszłych spadkobierców. 

Procedura spadkowa w Niemczech

Zgodnie z przepisami niemieckiego Kodeksu Cywilnego, każdy spadkobierca zobowiązany jest do podjęcia decyzji o przyjęciu bądź odrzuceniu przysługującego mu prawa dziedziczenia. Ma na to czas do 6 tygodni, jeśli zamieszkuje terytorium Niemiec, bądź 6 miesięcy, w przypadku, gdy mieszka poza granicami tego kraju. Czas jest jednakowy dla osób dziedziczących z testamentu, jak i dla dziedziczących na mocy prawa. Warto jednak zaznaczyć, że w przypadku dziedziczenia na mocy prawa, wspomniane 6 tygodni liczy się od momentu, gdy spadkobierca dowiedział się o istnieniu testamentu, natomiast przy dziedziczeniu z testamentu, od chwili odczytania ostatniej woli zmarłego.

Brak reakcji ze strony spadkobierców odbierany jest jako wyrażenie zgody na przyjęcie spadku. Według Kodeksu Cywilnego wejście w prawo spadkowe wiąże się z przejęciem wszystkich praw i obowiązków spadkowych oraz z odpowiadaniem za wszelkie zobowiązania spadkodawcy całym swoim majątkiem.

Za poszukiwanie spadkobierców oraz wszelkie inne sprawy spadkowe w Niemczech odpowiedzialny jest sąd spadkowy, czyli Nachlassgericht. Jedynie ta instytucja właściwa do miejsca zamieszkania osoby zmarłej wydać może wszelkie dokumenty dotyczące spadku, takie jak poświadczenie dziedziczenia, które potwierdza prawo spadkobierców do dziedziczenia spadku. Otrzymanie takiego poświadczenia jest szczególnie istotne w przypadku dziedziczenia nieruchomości, samochodów, itp.

Jak uzyskać świadectwo dziedziczenia w Niemczech?

Aby uzyskać poświadczenie dziedziczenia, należy:

• zaczekać na otwarcie spadku bądź odczytanie testamentu;
• upewnić się, że jest się wykluczonym z kręgu spadkobierców testamentowych bądź ustawowych;
• otrzymać zawiadomienie z sądu spadkowego, wzywające do dziedziczenia;
• skontaktować się z prawnikiem i prawidłowo sporządzić wniosek o przyznanie poświadczenia dziedziczenia (gdzie wskazać trzeba wszelkie okoliczności sprawy spadkowej, innych możliwych spadkobierców i inne znane fakty, jak np. lokalizacja majątku);
• wysłać gotowy wniosek do sądu spadkowego w mieście zamieszkania zmarłego;
• zaczekać, aż  pozostali spadkobiercy również otrzymają odpowiednie świadectwo dziedziczenia.

Przy zawarciu spadku warto korzystać z pomocy prawnika, gdyż praca z sądem spadkowym w Niemczech jest dość trudna. 

Warto w tym miejscu wspomnieć, że istnieje możliwość zarejestrowania spadku przez obligatoryjnych spadkobierców. Jak mówi niemiecki kodeks cywilny, pewne kategorie spadkobierców mają prawo do obowiązkowego udziału w spadku, nawet jeśli zostali pominięci w testamencie. W tym gronie znaleźć się mogą: niepełnosprawne dzieci zmarłego, małżonek i rodzice. Wysokość tego obowiązkowego udziału  w spadku wynosi 50%, co przeszłoby na spadkobierców, jeśli dziedziczyliby z mocy prawa. Starając się o taki udział w spadku należy zgłosić się do Nachlassgericht i złożyć wniosek o wydanie świadectwa dziedziczenia.

Wniosek o wydanie świadectwa dziedziczenia — co powinien zawierać?

Przy składaniu wniosku o wydanie świadectwa dziedziczenia, należy dodatkowo załączyć także dokumenty, które zostały wyszczególnione poniżej.

• Akt zgonu, informacje odnośnie ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego, obywatelstwo/a, informacje czy osoba zmarła była w związku małżeńskim, czy miała dzieci własne, czy adoptowane, imiona rodziców, datę zawarcia małżeństwa, a jeśli rodzice nie żyją także akty zgonów.
• Dokument tożsamości spadkobiercy.
• Stopień pokrewieństwa osoby składającej wniosek ze zmarłym i określenie podstawy dziedziczenia (ustawowa czy testamentowa).
• Lista danych wszystkich potencjalnych spadkobierców, stopień ich pokrewieństwa ze zmarłym, i podanie ułamkowej części spadku, jaką powinien odziedziczyć każdy z nich.
• Oświadczenie, że nie istnieją inni spadkobiercy niż wymienieni.
• Zapewnienie wnioskującego o istnieniu ewentualnych testamentów spisanych przez zmarłego.
• Oświadczenie, że nie toczyło się w tej sprawie ani nie toczy żadne postępowanie sądowe.
• Zapewnienie, że wszyscy spadkobiercy przyjęli spadek.
• Zapewnienie, że wnioskodawca nie posiada wiedzy odnośnie ewentualnych faktów i wydarzeń, które przeczyłyby podanym powyżej  informacjom.

Do składanego wniosku dołączyć należy oryginalne dokumenty, takie jak: akty urodzeń, zgonów, małżeństw, co potwierdzałoby autentyczność podanych informacji. 

Podatek spadkowy

Każdy spadkobierca podlega opłatom podatku od spadku. Jego wysokość zależy od wartości rynkowej odziedziczonego majątku oraz od stopnia pokrewieństwa między spadkobiercą a zmarłym. W Niemczech istnieją trzy klasy pokrewieństwa, od których zależy wysokość wymaganego podatku od spadku:

• I klasa to dzieci, małżonkowie, wnuki i dziadkowie. I tak przy sumie opodatkowania poniżej 75 tys. euro obowiązuje stawka podatku w wysokości 7%, przy stawce poniżej 300 tys.euro – 11%, a przy stawce poniżej 600 tys. euro już 15% podatku.

• II klasa to rodzice, rodzeństwo i kuzynostwo. Podlegają oni pod następujące klasy opodatkowania: 15% (do 75 tys. euro), 20% (do 300 tys. euro) i 25% (do 600 tys. euro).

• III klasa to wszyscy pozostali spadkobiercy, których obowiązuje stawka podatku w wysokości 30%.

W jaki sposób można zrzec się spadku z Niemiec?

W sytuacji, gdy wiemy, że zmarły pozostawił po sobie jedynie długi, najlepszym rozwiązaniem jest odrzucenie spadku. Zrzeczenie się go możliwe jest w terminie 6 tygodni od chwili otrzymania wiadomości o powołaniu do spadku i 6 miesięcy w przypadku, gdy spadkobierca mieszka za granicą. 

Zgodnie z niemieckim kodeksem cywilnym można zrzec się spadku, ale tylko w całości, wskutek tego, w sposób nieodwołalny traci się prawo do spadku i przechodzi on na dalszych spadkobierców.

Odrzucenie spadku w Niemczech wymaga specjalnej formy i często wiąże się z potrzebą skorzystania z pomocy prawnika. Aby dokonać odmowy, należy ją sformalizować w formie specjalnego wniosku i złożyć go w Nachlassgericht. Opłata za wydanie takiego dokumentu wynosi na ogół ok. 20 euro. Warto w tym miejscu przypomnieć, że w przypadku braku wniosku o odrzucenie spadku, przechodzi on na spadkobiercę wraz ze wszystkimi długami i zobowiązaniami. W takim przypadku osoba odpowiada za niego własnym majątkiem.